Literaturtage an der Neisse
19 April 2023 - 23 April 2023 Görlitz - Zgorzelec
Zentrum und Provinz bilden eine der wichtigsten Dichotomien der Literatur- und Kulturgeschichte. Während das Zentrum, üblicherweise eine (Groß-)Stadt, traditionell für Entwicklung und Fortschritt steht und Maßstäbe für Kultur, Politik und Gesellschaft setzt, wird die Provinz entweder mit dem Idyllischen und Gemütlichen (Landleben, Dorf) oder aber mit dem Irrelevanten und Zurückgebliebenen (Dorf, Kleinstadt) assoziiert. In der Literatur des frühen 20. Jahrhunderts wurde diese Zweiteilung im Genre des Großstadtromans auf die Spitze getrieben. Über die rein ästhetische Funktion als literarische Handlungsorte hinaus spielen moderne städtische Zentren auch als Stätten des Literaturbetriebs eine Rolle, die mit Verlagen, Akteuren und Institutionen der literarischen Öffentlichkeit die Literatur standardisieren, Lesetrends setzen und das Leseverhalten bestimmen. In der europäischen Gegenwartsliteratur zeichnet sich seit einiger Zeit gleichzeitig jedoch auch eine Gegenentwicklung ab: Die Faszination für das Urbane lässt nach und die (Groß-)Stadt büßt allmählich ihr Monopol auf Modernität und Kreativität zugunsten der Peripherie ein. Eine ähnliche Fokusverschiebung findet seit dem russischen Angriffskrieg auf die Ukraine auch geographisch von West nach Ost statt: Ukrainische Literatur steht international auf Bestsellerlisten, wird gelesen und mit Preisen ausgezeichnet. Sie kämpft sich vom lange und zu Unrecht zugeschriebenen Image des Provinziellen frei und entwickelt ein neues europäisches Selbstbewusstsein.
//
Centrum i prowincja tworzą jedną z najważniejszych dychotomii w historii literatury i kultury. Podczas gdy centrum, będące synonimem miasta lub metropolii, tradycyjnie jest symbolem rozwoju i postępu i wyznacza większość kulturowych, politycznych i społecznych standardów, prowincja często kojarzona jest albo z tym, co znane, przytulne i sielskie (życie na wsi), lub z tym, co nieważne i zacofane (wieś, małe miasteczko). Z rozwojem gatunku tzw. powieści wielkomiejskich na początku XX wieku dychotomia ta osiągnęła apogeum. Poza swoją czysto estetyczną funkcją jako miejsca akcji w dziełach literackich, nowoczesne ośrodki miejskie ogrywają rolę centrów działalności i aktywności literackiej dla wydawców, piszących i instytucji kultury. Ponadto standaryzują one literaturę, wyznaczają nowe trendy oraz determinują zachowania czytelnicze. We współczesnej literaturze europejskiej od pewnego czasu obserwujemy jednak jednocześnie rozwój przeciwny: Fascynacja tym, co wielkomiejskie traci moc, a miasto na rzecz peryferii stopniowo oddaje monopol na nowoczesność i kreatywność. Od wybuchu wojny w Ukranie to przesunięcie dokunuje się również geograficznie a mianowicie z Zachodu na Wschód: Ukraińska literatura ląduje na międzynarodowych listach bestsellerów, jest czytana i wyróżniana nagrodami. Uwalnia się od długo i niesłusznie przypisywanemu jej prowincjonalizmu i zaczyna emanować nową europejską pewnością siebie.